حقوق بشر و سلامت

کارشناس مسئول: دکتر حسن خانی - پزشک عمومی، پژوهشگر علوم بهداشتی و برنده جایزه ملی حقوق بشر در سال ۱۳۹۲
شورای علمی: دکتر کامران لنکرانی، دکتر حسن جولایی، دکتر حسن خانی
 واحد تحقیقاتی: مطالعات حقوق بشری سازمان های بین المللی
واحد تحقیقاتی: حقوق بشر و نظام سلامت
واحد تحقیقاتی: حقوق بشر و بیماران
واحد تحقیقاتی: مستندسازی تجارب و کارکردهای مطلوب حقوق بشر و سلامت

معرفی موضوع:

الف) حقوق بشر: حقوق بشر بحثی محوری در تمام نظام های دینی، فلسفی و فرهنگی است و علت محوریت آن، تمرکز بر بشر، وظایف، مسئولیت ها، نوع تعامل و حقوق انسان به خصوص در متن رفتار اجتماعی است. از این زاویه حقوق بشر، از کهن ترین مباحث تاریخ زندگی بشر است. در نظام دولت محور که محصول چند سده گذشته در سیستم بین المللی است، حقوق بشر رابطه دولت با اتباع و شهروندان را در کانون توجه قرار داده و از آنجا که این رابطه به طور همزمان ابعاد حاکمیت داخلی و تعهدات بین المللی را در بر می گیرد، حقوق بشر برای همه دولت ملت ها، در بر گیرنده ابعاد سیاسی و حاکمیتی است. ابعاد حاکمیتی، پدیده حقوق بشر را به امری سیاسی- امنیتی تبدیل نموده است. فروپاشی نظام دوقطبی، ابعاد سیاسی، حاکمیتی و امنیتی پدیده حقوق بشر را عمیق کرد؛ به گونه ای که اغراق نخواهد بود اگر بگوییم حقوق بشر، سیاسی ترین موضوع در فضای کنونی بین المللی است و تقریبا همه دولت ها به نحوی با ابعاد سیاسی و حاکمیتی آن چالش دارند. اما در مورد ایران باید توجه داشت که ۱) رابطه حاکمیت دولت ها و پدیده حقوق بشر در چند دهه گذشته به مرور پیچیده تر شده و مجموعه ای از تعهدات بین المللی دولت ها و مکانیزم های نظارتی در عرصه حقوق بشر، مفهوم حاکمیت را با چالش روبرو ساخته است؛ ۲) قطعنامه های سازمان ملل متحد در رابطه با وضعیت حقوق بشر، در عین سیاسی بودن، دارای بار حاکمیتی بوده و برای تضعیف حاکمیت دولت بکار گرفته شده اند؛ ۳) ابعاد حاکمیتی و حقوقی قطعنامه ها، به حاکمیت ملی ایران و امنیت همه جانبه ایران که قابل سنجش است، آسیب می رساند و در مجموع با توجه به اهمیت همزمان مسائل حقوق بشر و مسائل حاکمیتی و محتوای قطعنامه ها، ایران نباید نسبت به روند صدور قطعنامه بی تفاوت باشد و باید سیاستگذاری مشخصی داشته باشد. مسئله حقوق بشر، طی سه دهه بعد از انقلاب اسلامی، پیوسته در روابط بین المللی جمهوری اسلامی ایران مطرح بوده و در روابط ایران و غرب، مسئله ای سیاسی و عنصری پایدار و چالش برانگیز بوده است.

ب) حقوق بشر و سلامت: در پی تلاش های جامعه بین المللی در جهت حمایت از حقوق بشر، عوامل تأثیرگذار در تحقق حقوق بشر مورد شناسایی قرار گرفتند. از میان حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حق به برخورداری از سلامتی یا حق بر سلامتی یکی از حق های بنیادین بشری شناخته شده در نظام بین المللی حقوق بشر است. حق بر سلامتی در پیوندی ناگسستنی با حق حیات (نسل اول حقوق بشر) قرار دارد و از سوی دیگر با حق بهداشت و تأمین اجتماعی گره خورده است. علاوه بر این، حق بر محیط زیست سالم که در نسل سوم حقوق بشر قرار دارد نیز از سرچشمه حق بر سلامتی سیراب میشود. به این ترتیب حق بر سلامتی را میتوان حلقه ارتباط نسل های مختلف حقوق بشر قلمداد نمود. حق بر سلامتی به منزله حقی از حقوق بشر در اسناد ملی و بین المللی جایگاه والایی دارد و می توان آن را از اصول کلی پذیرفته شده در نظام های حقوقی توسعه یافته محسوب نمود. از سوی دیگر با استناد به این امر مهم که سنگ زیر بنای توسعه پایدار، انسان سالم است و با اعتقاد راسخ به این حقیقت که وجود شهروندان سالم به تنهایی می تواند باعث بزرگی و اقتدار یک جامعه و کشور باشد، دولت ها این تکلیف را باید بر خود فرض بدانند که برای تامین سلامت مردم اقدامات لازم را برای پیشگیری از بیماری ها و درمان به عمل آورند. اهمیت سلامت به عنوان یک حق اساسی برای زندگی بر کسی پوشیده نیست. سلامت نوعی توانمندی است که به انسان ارزش می بخشد. زمانیکه دولت ها به این امر مهم توجه ندارند سازمان ها و افراد علاقه مند به این موضوع نقش مهمی را در این زمینه بعهده می گیرند.

ضرورت موضوع

گروه پژوهشی حقوق بشر و سلامت متعهدانه تلاش دارد تا براساس توانمندی های موجود، باعث ارتقای فرهنگ رعایت حقوق بشر و سلامت در سطح ملی و بین المللی با رویکرد به کشورهای جنوب غربی آسیا، منطقه مدیترانه شرقی، عضو سازمان کنفرانس اسلامی، عضو جنبش غیر متعهد ها و در نهایت سطح بین المللی می باشد که با ایجاد زیر ساخت های اجرایی لازم و مقتضی با رویکردی دانش محور باعث:

۱) شناسایی، تدوین، گسترش فرهنگ مستند سازی و ارائه شفاف تر تجارب و کارکردهای مطلوب رعایت حقوق بشر و سلامت شود.
۲) انتقال تجربیات و ایجاد فرصت هایی طلایی و قابل دسترس با توجه به سیاست ها و برنامه های توسعه ای برای ایجاد شرایط مطلوب تر در ارائه خدمات و فعالیت های حقوق بشری در حیطه سلامت توسط فعالان و مدافعان راستین حقوق بشر در سطح محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی شود.
۳) تبیین دیپلماسی های حقوق بشری و سلامت به عنوان یک ابزار دیپلماتیک در روابط و مناسبات بین اللملی ایران بالاخص کشورهای منطقه مدیترانه شرقی.
۴) ارتقای جایگاه ایران بعنوان یکی از تلاشگران عرصه سلامت و محوریت قراردادن نظام مقدس جمهوری اسلامی در ترویج فرهنگ حقوق بشر و سلامت در سطح ملی و بین المللی.
۵) اهدای سالانه جایزه حقوق بشر و سلامت شیراز به جهت ارتقای جایگاه ایران بعنوان یکی از مدافعان راستین حقوق بشر در سطح ملی و بین المللی.

مخاطبان

الف) مخاطبان در سطح ملی:
قوای سه گانه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران
فرهنگستان های علمی کشور
دانشگاه های کشور
پژوهشگاه ها، پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی
سازمان ها، موسسات، ادارات و شرکت های دولتی و غیر دولتی
سازمان های مردم نهاد

ب) مخاطبان در سطح بین المللی:
سازمان های بین المللی
دولت های مختلف جهان
دانشگاه های مختلف جهان
پژوهشگاه ها، پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی مختلف جهان
سازمان ها، موسسات، ادارات و شرکت های دولتی و غیر دولتی مختلف جهان
سازمان های مردم نهاد مختلف جهان