معرفی گروه اپیدمیولوژی دارویی و اقتصاد دارو
کارشناس مسئول :دکتر پیام پیمانی -استادیار و متخصص فارماکولوژی(فارماکواپیدمیولوژی) مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت
معرفی موضوع :
همگام با پیشرفت رو افزون علوم دارویی و معرفی ترکیبات دارویی جدید و موثر بحث عوارض و اثرات دارویی بر روی انسان ها پس از ورود دارو به بازار(فاز چهارم کارآزمایی بالینی) مطرح می شود. علی رغم تحقیقات طولانی و مفصل بر روی حیوانات و سپس کارآزمایی های بالینی داروها بر روی انسان باز هم پس از ورود دارو به بازار شاهد عوارض جانبی مهم م جدی و اثرات متفاوت درمانی در انسان ها می باشیم. دانش فارماکواپیدمیولوژی(اپیدمیولوژی دارویی) برای پاسخ به این سوالات و مسائل بوجود آمده است.
افزایش آمار بروز عوارض ناخواسته دارویی و رشد مرگ و میر و بستری شدن بیماران در جهان منجر به انجام مطالعات گسترده در این زمینه شده است. از ان جا که ۷۰-۲۰ درصد این عوارض قابل پیشگیری هستند با انجام تحقیقات لازم می توان میزان هزینه های بستری شدن را کاهش داد و جان افراد زیادی را نجات داد. مجموعه این اتفاقات منجر به ایجاد و گسترش رشته اپیدمیولوژی دارویی شد. (جدول ۱)
منظور از اپیدمیولوژی دارویی علم مطالعه کاربرد و استفاده و بررسی اثرات مطلوب و نامطلوب داروها بر روی جمعیت انسانی.
این علم ترکیبی از فارماکولوژی و اپیدمیولوژی می باشد.(شکل ۱)
جدول۱: تعداد عوارض ناخواسته دارویی گزارش شده به اداره غذا و دارو(FDA) آمریکا در دوره ۵ ساله
| جدول۱: تعداد عوارض ناخواسته دارویی گزارش شده به اداره غذا و دارو(FDA) آمریکا در دوره ۵ ساله | |||
| سال | گزارش سیستم به FDA | گزارش به کارخانجات دارویی | کل گزارشات |
| ۲۰۰۴ | ۲۱۶۵۵ | ۴۰۱۲۷۵ | ۴۲۲۹۳۰ |
| ۲۰۰۵ | ۲۵۳۱۲ | ۴۳۸۵۰۷ | ۴۶۳۸۱۹ |
| ۲۰۰۶ | ۲۰۹۷۷ | ۴۵۰۴۱۷ | ۴۷۱۳۹۴ |
| ۲۰۰۷ | ۲۳۰۳۳ | ۴۵۹۱۲۱ | ۴۸۲۱۵۴ |
| ۲۰۰۸ | ۳۲۸۹۹ | ۴۹۳۶۲۸ | ۵۲۶۵۲۷ |
یکی از مهمترین ابزارهای تحقیقات اپیدمیولوژی دارویی وجود بانک اطلاعاتی است. انواع بانک های اطلاعاتی که در این مطالعات استفاده می شود شامل:
۱- بانک اطلاعات دارویی که برای پرداخت هزینه ها و ثبت داروهای ارائه شده توسط داروسازان وجود دارد.
۲- بانک ثبت الکترونیک اطلاعات پزشکی که در بیمارستان و کلینیک ها وجود دارد.
۳- بانک اطلاعاتی پژوهشگران که به عنوان منبع ثانویه استفاده می شود.
با انجام مطالعات اپیدمیولوژی دارویی به انواع سوالات زیر می توان پاسخ گفت:
الف) الگوی مصرف:
- الگوی مصرف بهینه دارو چیست؟
- چگونگی مصرف دارو در گروهی خاص(سالمندان، کودکان، زنان و ...)
ب) سلامت و ایمنی:
- عوارض ناخواسته دارویی دیده شده در هر دارو
- تداخلات دارو برای دو گروه دارویی
- شدت بروز تداخلات دارو – دارو
پ) کارایی:
- سودمندی بالینی هر دارو
- میزان سودمندی داروییA نسبت به داروB
ت) ارزیابی اقتصادی:
- هزینه اثربخشی درمان بیماری خاص با دارویی مشخص
در جدول شماره ۲ انواع مطالعات مورد استفاده در اپیدمیولوژی دارویی را مشاهده می نمایید.
| جدول۲: انواع مطالعات و مثال ها | ||
| هدف مطالعه | نوع مطالعه | مثال ها و سوالات پژوهشی |
| توصیفی | مطالعات موردی - گزارش موارد - مطالعات شیوع | - چه مقدار از مریضان به رژیم دارویی خاصی پایبند هستند؟ -چه تعداد از پزشکان به علت عوارض ناخواسته دارویی روش درمانی خود را تغییر می دهند؟ |
| کشف ارتباط ها | مطالعات همگروهی - مطالعات مورد-شاهدی -مقطعی | - فاکتور های مرتبط در پایبندی به رژیم دارویی خاص |
| رابطه علی و معلولی | کارآزمایی بالینی | - آیا طراحی و معرفی سیستم ثبت الکترونیک جدید باعث کاهش نسخه های نادرست و تجویز های نابه جا می شود؟ |
گزارش مورد: برای مثال گزارش مشاهده عارضه خاص به دنبال مصرف دارو در یک فرد است
گزارش موارد:
مجموعه ای از بیماران هستند که یک داروی خاص را مصرف کرده اند و عارضه خاصی را نشان داده اند.
مطالعات اکولوژیکی:
از این مطالعه برای مثال ارتباط بین میزان مصرف آنتی بیوتیک و ایجاد مقاومت آنتی بیوتیک بررسی می شود.
مطالعات موردی- شاهدی:
در این نوع مطالعه افراد بیمار با گروه کنترل غیر بیمار مقایسه می شود. افرادی که بیماری خاصی دارند و با گروه شاهد سالم از نظر آن بیماری مقایسه می شود و مصرف دارو ها را در هر گروه بررسی می کنند. این نوع مطالعه برای بیماری های نادر که حجم نمونه کوچک است مفید است. در این مطالعات وجود یا عدم وجود بیماری مهم است.
همگروهی:
در این بررسی طبقه بندی بر اساس در معرض قرار گرفتن یا نگرفتن و سابقه بیماری صورت می گیرد.برای مثال زنان یا مردان را که داروی خاصی مصرف کرده اند با گروه مشابه آن ها که داروهای دیگری استفاده کرده اند بصورت آینده نگر یا گذشته نگر مقایسه می شود.
دلایل انجام مطالعات اپیدمیولوژی دارویی:
۱- برای ایجاد مقررات دارویی
۲- تایید داروجدید برای ورود به بازار
۳- بازاریابی
۴- بررسی فرضیه ها
معرفی سایت:
Saba Afifi, Najmeh Maharloui, Payam Peymani, Mohammad Khabaz Shirazi, Soha Namazi, Hasti Nouraei , Elham Sadeghi, Kamran B Lankarani. Knowledge, attitude and practice of general practitioners towards adverse drug reaction (ADR) reporting in Shiraz, Iran. Under Submission
Saba Afifi ,Najmeh Maharloui, Payam Peymani, Soha Namazi, Alireza Gholami Gharaei, Pegah Jahani, Kamran B Lankarani .Adverse drug reactions reporting: pharmacists’ knowledge, attitude and practice in Shiraz, Iran. The International Journal of Risk & Safety in Medicine. Accepted. June ۲۰۱۴
Payam Peymani and Saba Afifi. Pharmacy Education Development in Iran. Archives of Pharmacy Practice, ۲۰۱۱; ۲(۱): ۲۴-۲۷
Behzad Yeganeh, Adel Rezaei Moghadam, Javad Alizadeh, Emilia Wiechec, Seyed Moayed Alavian , Mohammad Hashemi, Bita Geramizadeh, Afshin Samali, Kamran Bagheri Lankarani, Martin Post, Payam Peymani, Kevin M Coombs, Saeid Ghavami. Hepatitis B and C virus-induced hepatitis: Apoptosis, autophagy, and unfolded protein response. World J Gastroenterol ۲۰۱۵ December ۲۱; ۲۱(۴۷): ۱۳۲۲۵-۱۳۲۳۹. (Corresponding Author).
Payam Peymani, Saied Ghavami, Behzad Yeganeh , Reza Tabrizi, Siamak Sabour , Bita Geramizadeh, Mohammad Reza Fattahi, Kamran B Lankarani.Clinical and Biochemical Parameters in Non-Response Chronic Hepatitis C Virus Infection Patients Treated With Chloroquine: Pilot Clinical Trial. Acta Biomedica ۲۰۱۶ march, issue۱ (First Author).
Payam Peymani, Saba Afifi, Najmeh Maharloui, Mohammad Khabaz Shirazi, Soha Namazi, Hasti Nouraei , Elham Sadeghi, Kamran B Lankarani. Knowledge, attitude and practice of general practitioners towards adverse drug reaction (ADR) reporting in Shiraz, Iran. The International Journal of Risk & Safety in Medicine.
(Accepted). (First Author).
Behzad Yeganeh, Seyed Mohamad Miri, Seyed Moayed Alavian, Afshin Samali, Bita Geramizadeh, Kamran Bagheri Lankarani, Martin Post, Payman Peymani, Kevin M, Coombs and Saeid Ghavami. A Comparative Immunohistochemical Study of Autophagy, Apoptosis and Endoplasmic Reticulum Stress Responses in Human Liver Tissue of Patients with Autoimmune Hepatitis. under submission. (Corresponding Author).
Kamran B Lankarani, Payam Peymani, Sahar Zare, Reza Tabrizi, MH Kazemi, G.R. Omrani. Prevalence of Vitamin B۱۲ and Folate Deficiencies & Homocysteinemia in Senior Population of Shiraz in South of Iran Tropical Journal of Pharmaceutical Research October ۲۰۱۵; ۱۴(۱۰): ۱۳۱۹-۱۳۲۶. (Corresponding Author).
۸. Siamak Sabour, Fatemeh Farzaneh, Payam Peymani. Evaluation of the sensitivity and reliability of primary rainbow trout hepatocyte vitellogenin expression as a screening assay for estrogen mimics. Methodological issues. Aquatic Toxicology, In Press, Accepted Manuscript, Available online ۵ May ۲۰۱۵
Saba Afifi ,Najmeh Maharloui, Payam Peymani, Soha Namazi, Alireza Gholami Gharaei, Pegah Jahani, Kamran B Lankarani .Adverse drug reactions reporting: pharmacists’ knowledge, attitude and practice in Shiraz, Iran. The International Journal of Risk & Safety in Medicine. ۲۰۱۴ Jan ۱;۲۶(۳):۱۳۹-۴۵.
گردآوری کتاب آشنایی با مفاهیم فارماکواپیدمیولوژی
گردآورنده گان: دکتر پیام پیمانی- دکتر سیامک صبور- دکتر میر علیمحمد سبزقبائی
تحت راهنمایی: دکتر کامران باقری لنکرانی
با همکاری: دکتر محمد صالحی مرزیجرانی
